De Doorstroomtoets onder de loep
Sinds 2015 zijn basisscholen verplicht om bij de leerlingen van groep 8 in april een eindtoets af te nemen. Vanaf schooljaar 2023-2024 is de naam van de eindtoets veranderd naar de ‘doorstroomtoets’. Leerlingen uit groep 8 van de basisschool maken m.i.v. dit schooljaar al vanaf eind januari een doorstroomtoets. En ze melden zich eind maart aan voor de middelbare school.
De rijksoverheid geeft de volgende argumenten voor deze wetwijziging, die in februari 2022 is aangenomen door de Eerste Kamer: “Hierdoor maken leerlingen met en zonder bijgesteld schooladvies even veel kans op een plek op de school van hun voorkeur. En op het voor hen best passende niveau.” Uit: https://www.rijksoverheid.nl
De rijksoverheid denkt met de nieuwe Wet doorstroomtoetsen po een aantal “problemen” weg te nemen in de overgang van het basis- naar de middelbare school:
> De eindtoets in groep 8 heet voortaan de ‘doorstroomtoets’. Hierdoor is beter duidelijk dat de leerling zich blijft ontwikkelen, ook na de afname van de toets in groep 8.
> Er is 1 week waarin leerlingen zich aanmelden voor de middelbare school. Daarmee wil de overheid dat leerlingen evenveel kans maken op een plek op de school van hun voorkeur, die ook past bij het schooladvies.
> Krijgt de leerling een hoger toetsadvies dan het voorlopig schooladvies? Dan geeft de school een hoger definitief schooladvies. Alleen als het in het belang van de leerling is, kan de school besluiten het advies niet of maar deels te verhogen. De school moet dat dan motiveren.” Uit: https://www.rijksoverheid.nl
Als school zijn wij tegenstander van de verplichte doorstroomtoets; een korte momentopname waarbij uitsluitend een deel van de taalvaardigheden en rekenvaardigheden van een kind worden getoetst en die dus maar een zeer beperkt beeld geeft van de brede vaardigheden die kinderen hebben verworven om zich optimaal verder te kunnen ontwikkelen. De doorstroomtoets zorgt ervoor dat deze beperkte momentopname op jonge leeftijd bepalend is voor de vervolgopleiding en daarmee de toekomst van een kind, terwijl kinderen op deze leeftijd nog volop in ontwikkeling zijn en hiervoor ruimte zouden moeten krijgen zonder deze vroegselectie.
In het afgelopen jaar heb ik, samen met vertegenwoordigers van vele andere scholen in het land, deelgenomen aan het traject “Stop het verplicht toetsen”. We zijn meegenomen in de achtergronden, wetenschappelijke onderzoeken en adviezen van o.a. de OESO en de Onderwijsraad over dit onderwerp. Pointer, dat ruim aandacht heeft besteed aan dit onderwerp, gaf in maart 2023 aan:
“Leerkrachten benadrukken dat een kind meer is dan de eindtoets, die alleen maar iets zegt over begrijpend lezen en rekenen. Driekwart van de leerkrachten ziet ook dat de indeling naar niveau, die we in Nederland in groep 8 al maken, nadelig is voor bepaalde groepen kinderen. 43 procent zou liever hebben dat we kinderen pas later indelen op niveau. Ze zien dat het huidige systeem veel druk legt bij jonge kinderen en ‘weinig ruimte laat voor laatbloeiers’. Een leerkracht schrijft: “Ik zie dat kinderen veel meer in hun mars hebben. Vaak kinderen met een andere moedertaal.” Een ander schrijft: “De indeling is gebaseerd op 1 onderdeel van het menszijn… Het werkt stigmatiserend en zet een stempel op het leven van kinderen.” En: “Dit biedt geen gelijke kansen voor alle kinderen.”
“Zowel Toetsexpert Karen Heij als de Onderwijsraad bracht deze pijnpunten in ons onderwijssysteem twee jaar geleden al aan het licht. Heij promoveerde in 2021 op een onderzoek naar het Nederlandse toetssysteem. Ze geeft aan dat ons systeem de druk in de hand werkt: “We hechten te veel waarde aan toetsen en selecteren te vroeg. Ik schrik ervan als ik zie hoeveel druk het oplevert bij jonge kinderen en leerkrachten.” De Onderwijsraad bracht zelfs het advies uit om de selectie in groep 8 te schrappen en een driejarige brede brugklas in te voeren. De kinderen zouden pas daarna geselecteerd moeten worden op niveau.” Uit: https://pointer.kro-ncrv.nl
Helaas hebben de onderzoeken en adviezen vooralsnog niet geleid tot passender wetgeving.
In de projectgroep “Stop het verplicht toetsen” hebben we nagedacht hoe wij, de onderwijsprofessionals, samen met o.a. de wetenschap de regie weer kunnen terugkrijgen om daarmee vanuit kansengelijkheid een optimale doorgaande ontwikkeling voor elk kind te realiseren. Dit is niet van vandaag op morgen gerealiseerd en vraagt een lange adem en een brede bewustwording in de maatschappij. Ook onze bestuurders maken zich hiervoor hard en zitten aan tafel bij belangrijke instanties als de PO-raad en het ministerie van onderwijs. Het onderwerp is daardoor gelukkig inmiddels volop in de aandacht en er zijn al wat kleine resultaten geboekt.
Onze kinderen uit groep 8 zullen vooralsnog volgens de wet in februari de doorstroomtoets maken en krijgen in maart een definitief schooladvies. Als ouder kun je erop vertrouwen dat wij je kind een schooladvies geven dat gebaseerd is op de brede kennis, vaardigheden en persoonsontwikkeling die je kind thuis, op school en in de wereld heeft verworven (dus niet alleen op basis van de doorstroomtoets).. Uiteindelijk zorgt dat, samen met een veilige, ondersteunende en uitnodigende (leer)omgeving en thuissituatie, voor een optimale ontwikkeling van je kind!
Susan Groot, namens het onderwijsteam De Ontdekkers